By Rohit More Marathi
जिममध्ये हृदयविकाराचा झटका: फिटनेस प्रेमींसाठी वाढता धोका
गेल्या काही वर्षांत जिममध्ये व्यायाम करताना अचानक हृदयविकाराचा झटका येऊन मृत्यू झाल्याच्या अनेक घटना घडल्या आहेत. अनेक प्रसिद्ध व्यक्तींनी फिटनेससाठी व्यायाम करत असताना जीव गमावला आहे.
भारतातील प्रसिद्ध कॉमेडियन आणि टीव्ही कलाकार राजू श्रीवास्तव यांचे जिममध्ये व्यायाम करताना हृदयविकाराच्या झटक्याने निधन झाले. त्याचप्रमाणे, सिद्धार्थ शुक्ला यांचाही हृदयविकाराच्या झटक्याने मृत्यू झाला. जरी तो जिममध्ये नव्हता, तरी तो अत्यंत कठोर व्यायाम करत असल्याचे सांगितले जाते.
या घटनांमुळे जिममध्ये हृदयविकाराचे झटके का वाढत आहेत, यावर विचार करण्याची वेळ आली आहे. चला, याची कारणे आणि त्यापासून बचाव करण्याचे उपाय जाणून घेऊया.
जिममध्ये व्यायाम करताना होणारे धोके
व्यायाम हा हृदयाचे आरोग्य सुधारण्यासाठी एक प्रभावी मार्ग आहे. तो कोरोनरी आर्टरी आजार, हृदयाच्या झडपांचे आजार, उच्च रक्तदाब आणि हृदय अपयश टाळण्यास मदत करतो.
मग जिममध्ये व्यायाम करणाऱ्या लोकांना अचानक हृदयविकाराचे झटके का येतात? त्यामागे काही प्रमुख कारणे आहेत:
1. अचानक अतिशय कठोर व्यायाम सुरू करणे
बर्‍याच लोकांनी अनेक वर्षे शारीरिक हालचाल न करता बसून राहण्याचा जीवनशैली अवलंबलेला असतो. असे लोक जेव्हा अचानक तीव्र व्यायाम करू लागतात, तेव्हा त्यांच्या हृदयाला वाढलेल्या रक्तपुरवठ्याची गरज भागवता येत नाही, आणि यामुळे हृदयविकाराचा झटका येऊ शकतो.
2. अत्याधिक व्यायामामुळे हृदयावर होणारा ताण
अत्यधिक व्यायाम केल्याने हृदयाचे ठोके वेगाने वाढतात, रक्तदाब वाढतो आणि हृदयावर अनावश्यक ताण येतो. काही वेळा, यामुळे धमन्यांमध्ये प्लाक फाटणे किंवा हृदयाची इलेक्ट्रिकल अडचण होऊ शकते, ज्यामुळे अचानक हृदयविकाराचा झटका येतो.
3. हृदयाच्या ठोक्यांचा विस्कळीत होणे (Arrhythmia)
अत्यंत कठोर व्यायामामुळे हृदयाची गती अनियमित होते, ज्यामुळे काही लोकांना sudden cardiac arrest (अचानक हृदय बंद पडणे) होऊ शकते.
4. पूर्वीपासून अस्तित्वात असलेले आजार
मधुमेह, उच्च रक्तदाब, उच्च कोलेस्टेरॉल, लपलेले हृदयाचे आजार अशा अनेक गोष्टी लोकांना माहित नसतात आणि या परिस्थितींमध्ये तीव्र व्यायाम जीवघेणा ठरू शकतो.
5. स्टेरॉईड्स आणि इतर अनैसर्गिक पदार्थांचा वापर
फिटनेस वाढवण्यासाठी काही लोक स्टेरॉईड्स, प्री-वर्कआउट सप्लिमेंट्स आणि जास्त प्रमाणात कॅफिन घेतात, जे हृदयाच्या ठोक्यांवर परिणाम करू शकतात आणि हृदयविकाराचा धोका वाढवतात.
जिममध्ये व्यायाम करताना हृदयाचे आरोग्य कसे जपावे?
व्यायाम हृदयासाठी आवश्यक आहे, पण योग्य पद्धतीने आणि सुरक्षिततेसह केला गेला पाहिजे. जिममध्ये व्यायाम करताना खालील गोष्टी लक्षात ठेवा:
1. व्यायाम सुरू करण्यापूर्वी हृदयाचे आरोग्य तपासून घ्या
जिममध्ये जाण्याआधी हृदयरोगतज्ज्ञाकडून तपासणी करून घ्या. मधुमेह, उच्च रक्तदाब किंवा कोलेस्टेरॉल वाढलेला असल्यास, व्यायामाची योग्य पद्धत डॉक्टरांकडून जाणून घ्या.
2. हळूहळू सुरुवात करा
नवीन लोकांनी एकदम जड व्यायाम करण्याचा प्रयत्न करू नये. हलक्या सरावांनी सुरुवात करून हळूहळू तीव्रता वाढवा, जेणेकरून हृदय त्यासाठी तयार होईल.
3. अतिरीक्त व्यायाम टाळा आणि शरीराच्या संकेतांकडे लक्ष द्या
जर शरीर थकले असेल, किंवा चक्कर येत असेल, तर त्वरित थांबा. शरीरावर अनावश्यक ताण देऊ नका.
4. योग्य व्यायाम पद्धती निवडा
जर जिममधील व्यायाम कठीण वाटत असेल, तर पर्यायी व्यायाम करा. ब्रिस्क वॉक, योगा, पिलाटेस आणि पोहणे हृदयासाठी फायदेशीर आहेत.
5. पुरेशी झोप आणि विश्रांती घ्या
अतिरिक्त व्यायामानंतर शरीर आणि हृदय पुनरुज्जीवित होण्यासाठी पुरेशी झोप आवश्यक आहे.
6. हृदयविकाराची सुरुवातीची लक्षणे ओळखा
व्यायाम करत असताना किंवा त्यानंतर खालील लक्षणे जाणवत असतील, तर त्वरित सावध व्हा:
- छातीत वेदना किंवा जळजळ
- श्वास लागणे किंवा दम लागणे
- चक्कर येणे
- घाम फुटणे किंवा मळमळ होणे
- हात, पाठ, जबडा किंवा मान यामध्ये वेदना
जर ही लक्षणे दिसली, तर त्वरित व्यायाम थांबवा आणि डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
7. योग्य प्रशिक्षक आणि आपत्कालीन सुविधा असलेल्या जिमची निवड करा
ज्या जिममध्ये CPR करण्याचे ज्ञान असलेला प्रशिक्षक असेल आणि प्रथमोपचार व AED मशीन उपलब्ध असेल, तिथेच व्यायाम करण्याचा विचार करा.
निष्कर्ष
हृदय निरोगी ठेवण्यासाठी नियमित व्यायाम गरजेचा आहे, पण त्याचबरोबर सुरक्षित व्यायाम पद्धती अवलंबणे महत्त्वाचे आहे.
जिममध्ये हृदयविकाराच्या झटक्यांचे प्रमाण वाढत आहे, त्यामुळे प्रत्येकाने स्वतःच्या हृदयाच्या मर्यादा जाणून घ्याव्यात आणि योग्य वैद्यकीय सल्ल्यानंतरच कठीण व्यायाम करावा.
डॉक्टरांचा सल्ला घ्या आणि चालणे, सायकलिंग, पोहणे यासारखे सौम्य व्यायाम पर्याय निवडा. सुरक्षित व्यायाम करून निरोगी हृदय आणि निरोगी आयुष्य जगा.
English
Heart Attack in the Gym: A Growing Concern for Fitness Enthusiasts
In recent years, shocking cases of sudden heart attacks in gyms have raised serious concerns. Several well-known personalities have collapsed mid-workout, bringing attention to this alarming trend. A notable case was the tragic passing of Indian comedian and TV personality Raju Shrivastava, who suffered a heart attack while exercising.
Similarly, in 2021, Indian TV actor Sidharth Shukla lost his life to a heart attack. Though he wasn’t in the gym at the time, he was known for maintaining an intense fitness regimen. These incidents highlight the hidden risks associated with high-intensity workouts.
So, what is leading to the rise in heart attacks in gyms? Let’s explore the possible causes and precautions one must take to stay safe.
The Risks of Exercising in the Gym
Physical activity is widely recommended for heart health. It plays a vital role in reducing the risk of cardiovascular diseases, including coronary artery disease, heart failure, high blood pressure, and heart valve disease. Additionally, exercise helps regulate diabetes and cholesterol—two leading causes of heart attacks.
This raises an important question: If exercise is so beneficial, why are more people suffering from heart attacks in the gym? Several factors contribute to this worrying trend:
1. Sudden Overexertion
Many individuals start gym workouts after leading a sedentary lifestyle for years. When they push their bodies into high-intensity exercises without proper conditioning, the heart struggles to meet the increased demand for blood and oxygen. This imbalance can trigger a cardiac event.
2. Overexercising and Heart Strain
Excessive exercise can elevate heart rate, increase blood pressure, and put excessive stress on the heart. Over time, this can lead to plaque rupture in arteries, causing blockages that may result in a heart attack.
3. Disrupted Heart Rhythm
Extreme physical exertion can interfere with the heart’s electrical activity, leading to arrhythmia (irregular heartbeat). In some cases, this can trigger a sudden cardiac arrest, which can be fatal if immediate medical help isn’t available.
4. Undiagnosed Underlying Conditions
Many gym-goers have pre-existing health issues like hypertension, diabetes, or high cholesterol, often undetected. These conditions can silently increase the risk of heart attacks when combined with intense workouts.
5. Use of Performance-Enhancing Substances
Some individuals take supplements, steroids, or excessive caffeine to boost their workout performance. These substances can cause irregular heartbeats, high blood pressure, and heart attacks.
How to Stay Safe While Exercising
Despite the risks, regular exercise remains one of the best ways to maintain heart health. The key is to follow a safe and sustainable fitness routine. Here’s how:
1. Get a Heart Health Checkup
Before starting an intense workout routine, consult a heart disease specialist for a thorough screening. Check for conditions like diabetes, high blood pressure, or cholesterol levels. If diagnosed with any, follow your doctor’s guidance on safe exercise.
2. Start Slow and Increase Gradually
If you’re new to the gym, avoid jumping straight into heavy lifting or extreme cardio. Begin with moderate exercises and gradually increase intensity to allow your heart to adapt.
3. Avoid Overexertion and Listen to Your Body
Pushing your body beyond its limit can be dangerous. Take regular breaks, stay hydrated, and ensure adequate recovery time. If you feel dizzy, fatigued, or experience chest discomfort, stop immediately.
4. Choose the Right Workout Based on Your Health
If gym workouts are too strenuous, consider other options like brisk walking, yoga, pilates, or swimming. These activities can provide great cardiovascular benefits without excessive strain on the heart.
5. Prioritize Rest and Recovery
Ensure you get adequate sleep each night. Sleep is crucial for heart recovery, muscle repair, and overall well-being.
6. Recognize Early Signs of a Heart Attack
Be aware of common heart attack symptoms, especially while exercising. Warning signs include:
- Chest pain or tightness
- Shortness of breath
- Dizziness or lightheadedness
- Nausea or cold sweats
- Pain in the arms, back, neck, or jaw
If you experience any of these symptoms, stop exercising immediately and seek medical help.
7. Ensure Your Gym is Emergency-Ready
A good gym should have trained professionals who can administer CPR and operate an automated external defibrillator (AED) in case of emergencies. Make sure your gym is equipped with first-aid kits and emergency response systems.
Final Thoughts
Regular exercise is essential for a healthy heart, but it’s equally important to work out safely. With the increasing cases of heart attacks in gyms, individuals must be aware of their fitness limits, pre-existing conditions, and safe exercise practices.
Consult a heart specialist before starting an intense gym routine and explore heart-friendly workouts like walking, cycling, or swimming. Prioritize safety, listen to your body, and adopt a balanced fitness approach to enjoy a long and healthy life.